Ana Sayfa > Blog > İcra ve İflas Hukuku > İlamsız Takip Nedir? Genel Haciz, İflas Yolu ve İcra Yetkisi Detayları

İlamsız Takip Nedir? Genel Haciz, İflas Yolu ve İcra Yetkisi Detayları

Yayın Tarihi: 31.05.2025

Hızlı Bilgi

İlamsız Takip Nedir?

Alacaklının mahkeme kararı olmadan, doğrudan icra dairesi aracılığıyla alacağını tahsil etmek için başlattığı takip yoludur.

Kimler Başvurabilir?

Elinde mahkeme kararı olmayan ancak alacak iddiası olan herkes ilamsız takip başlatabilir.

Borçlunun Hakları

Borçlu, ödeme emrine 7 gün içinde itiraz ederek takibi durdurabilir veya yetki itirazında bulunabilir.

Takip Yolları

Genel haciz yolu, kambiyo senetlerine mahsus haciz yolu ve iflas yolu gibi farklı takip yolları mevcuttur.

İcra ve İflas Kanunu (İİK) kapsamında düzenlenen ilamsız takip, alacaklıların mahkeme kararı olmaksızın alacaklarını tahsil edebilmelerini sağlayan hızlı ve etkili bir hukuki yoldur. Bu takip türü, özellikle ticari hayatın hızlı akışı içinde alacaklıların haklarını korumak için önemli bir mekanizma oluşturur.

İlamsız takip, borçluya karşı doğrudan icra dairesi aracılığıyla başlatılabilir ve borçlunun itiraz etmemesi halinde, alacaklı kısa sürede alacağına kavuşabilir. Ancak bu süreç, hem alacaklı hem de borçlu için önemli hukuki sonuçlar doğurur ve dikkatle yönetilmesi gereken bir takip yoludur.

Bu yazımızda, ilamsız takibin temel özelliklerini, hangi durumlarda hangi takip yolunun seçilmesi gerektiğini, borçlunun haklarını ve itiraz yollarını, özellikle de yetki itirazı konusunu detaylı bir şekilde ele alacağız.

İlamsız Takibin Temel Özellikleri ve Çeşitleri

42. Madde / I. Takibin Muhtelif Tarzları

İİK Madde 42, para borcu ve teminat için takip yollarını düzenler. Bu madde, ilamsız takibin temel prensiplerini ve hangi durumlarda hangi takip yolunun seçilebileceğini belirler.

İlamsız Takip Türleri

  • Genel Haciz Yolu: En yaygın ilamsız takip türüdür. Para ve teminat alacakları için kullanılır.
  • Kambiyo Senetlerine Mahsus Haciz Yolu: Çek, bono ve poliçe gibi kambiyo senetlerine dayanan alacaklar için özel takip yoludur.
  • İflas Yolu: Sadece iflasa tabi borçlular (tacirler) hakkında başlatılabilir.
  • Kiralanan Taşınmazların İlamsız İcrası: Kira bedelinin ödenmemesi durumunda kullanılan özel takip yoludur.

Genel Haciz Yoluyla İlamsız Takip

Takip Süreci

  1. Alacaklı, yetkili icra dairesine takip talebi sunar
  2. İcra dairesi borçluya ödeme emri gönderir
  3. Borçlu 7 gün içinde itiraz edebilir veya ödeme yapabilir
  4. İtiraz edilmezse takip kesinleşir ve haciz aşamasına geçilebilir
  5. İtiraz edilirse, alacaklı itirazın kaldırılması veya iptali yoluna başvurabilir

Önemli Noktalar

  • Takip talebi yazılı olmalı ve gerekli bilgileri içermelidir
  • Yetkisiz icra dairesinde takip başlatılması durumunda borçlu yetki itirazında bulunabilir
  • İtiraz süresi kesin olup, sürenin geçirilmesi halinde itiraz hakkı düşer
  • Borçlu kısmi itiraz da yapabilir

İflas Yoluyla Takip ve Özel Durumlar

43. Madde / İflasa tabi şahıslar hakkındaki takip

İİK Madde 43, kimlerin iflas yoluyla takip edilebileceğini ve bu takibin özelliklerini düzenler. İflas yolu, sadece Türk Ticaret Kanunu'na göre tacir sayılan veya özel kanunlarla iflasa tabi tutulan kişiler hakkında başlatılabilir.

İflasa Tabi Kişiler

  • Gerçek kişi tacirler
  • Ticaret şirketleri
  • Tacir gibi sorumlu olanlar
  • Özel kanunlarla iflasa tabi tutulan kişi ve kurumlar

Ticareti Terk Edenler ve Özel Durumlar

44. Madde / Ticareti terk edenler

İİK Madde 44, ticareti terk eden tacirlerin yükümlülüklerini ve alacaklıların haklarını korumaya yönelik özel düzenlemeler içerir.

Ticareti Terk Eden Tacirin Yükümlülükleri

  1. Durumu ticaret siciline bildirmek
  2. Keyfiyeti ilan ettirmek
  3. Alacaklılara bildirimde bulunmak
  4. Mal beyanında bulunmak

Rehinli Alacaklar ve Özel Takip Yolları

45. Madde / Rehin ve ipotekle temin edilmiş alacaklar

İİK Madde 45, rehin veya ipotekle güvence altına alınmış alacakların takip usulünü düzenler. Bu tür alacaklarda, öncelikle rehnin paraya çevrilmesi yoluyla takip yapılması zorunludur.

Rehinli Alacaklarda Takip Yolları

  • Rehnin Paraya Çevrilmesi Yolu: Rehinli malın satılarak alacağın tahsili
  • İpoteğin Paraya Çevrilmesi Yolu: İpotekli taşınmazın satışı yoluyla alacağın tahsili
  • Karma Takip: Rehin bedeli alacağı karşılamıyorsa, kalan kısım için haciz veya iflas yolu

Haciz Yoluyla Takip ve Kamu Alacakları

46-47-48-49. Maddeler / Haciz Yoluyla Takip ve Özel Durumlar

Bu maddeler, haciz yoluyla takibin genel kurallarını, kamu alacaklarının tahsilini, özel durumlardaki takip usullerini ve rehin karşılığı ödünç verenlerin durumunu düzenler.

Önemli Hususlar

  • Kamu alacakları genellikle 6183 sayılı Kanun'a göre tahsil edilir
  • Zabıt ve müsadere edilen eşyanın satışı özel usullere tabidir
  • Rehin karşılığı ödünç verenler özel takip kurallarına uymak zorundadır

Yetki ve İtirazlar

50. Madde / II. YETKİ

Madde 50, ilamsız takipte hangi icra dairesinin yetkili olacağını ve yetki itirazlarının nasıl ileri sürüleceğini detaylıca düzenler. Yetki, takibin hukuka uygun bir şekilde başlatılması için vazgeçilmez bir unsurdur.

I. PARA VEYA TEMİNAT BORCU İÇİN TAKİPTE YETKİ

A) Genel Yetkili İcra Dairesi

Kural olarak, ilamsız takip borçlunun yerleşim yerindeki (ikametgahındaki) icra dairesinde başlatılır. Bu, genel yetki kuralıdır.

B) Özel Yetkili İcra Daireleri

Bazı özel durumlarda, kanun koyucu borçlunun yerleşim yeri dışında da yetkili icra daireleri belirlemiştir. Bu durumlar alacaklıya seçim hakkı sunar:

  • Sözleşmenin İfa Edileceği Yer İcra Dairesi: Para veya teminat borcunun sözleşme gereği ödenmesi (ifa edilmesi) gereken yerdeki icra dairesi de yetkilidir.
  • Sözleşmenin Kurulduğu Yer İcra Dairesi: Taraflar arasındaki sözleşmenin kurulduğu yerdeki icra dairesi de yetkili olabilir.
  • Haksız Fiilden Kaynaklanan Tazminatlarda Yetkili İcra Dairesi: Haksız fiilin işlendiği yer veya zararın ortaya çıktığı yer icra dairesi yetkilidir.
  • Çeke Dayalı Takiplerde Yetki: Çekin keşide edildiği (düzenlendiği) yer veya ödeneceği yerdeki icra dairesi yetkilidir.
  • Bonoya Dayalı Takiplerde Yetki: Bononun tanzim edildiği (düzenlendiği) yer veya ödeneceği yerdeki icra dairesi yetkilidir.
  • İşçilik Alacaklarında Yetki: İş akdinin ifa edildiği (işin yapıldığı) yer veya işverenin yerleşim yerindeki icra dairesi yetkilidir.

C) Yetki Sözleşmesi

Genel Olarak

Taraflar, takip başlatılmadan önce aralarında yapacakları bir yetki sözleşmesiyle, kanunen yetkili olan icra daireleri dışında başka bir icra dairesini yetkili olarak kararlaştırabilirler.

Geçerlilik Koşulları

Yetki sözleşmesinin geçerli olabilmesi için belirli şartları taşıması gerekir: Yazılı olması, tacirler veya kamu tüzel kişileri arasında yapılmış olması ve sözleşmenin belirli bir takip türünü veya alacağı konu alması gibi. Adi kişiler arasında genel bir yetki sözleşmesi yapılamaz.

II. KESİN YETKİ HALLERİ

Bazı özel durumlarda, kanun yalnızca belirli bir icra dairesini yetkili kılmış ve bu yetki kuralı kesin yetki niteliğindedir. Kesin yetki durumunda, başka hiçbir icra dairesi yetkili olamaz ve yetki itirazı borçlu tarafından ileri sürülmese bile icra dairesi veya mahkemece re'sen (kendiliğinden) dikkate alınır. Örneğin, taşınmaz rehninin paraya çevrilmesi yoluyla takipte, rehinli taşınmazın bulunduğu yer icra dairesi kesin yetkilidir.

III. YETKİ İTİRAZININ İLERİ SÜRÜLMESİ

Borçlu, kendisine tebliğ edilen ödeme emrinde gösterilen icra dairesinin yetkisiz olduğunu düşünüyorsa, bu durumu ödeme emrine itiraz süresi içinde (genellikle 7 gün) ve ödeme emrine itiraz ile birlikte ileri sürmek zorundadır. Yetki itirazı, yazılı olarak icra dairesine yapılır.

IV. YETKİ İTİRAZININ ETKİSİ, SONUÇLARI ve ALACAKLININ TUTUMU

Borçlunun süresinde yaptığı yetki itirazı, takibi kendiliğinden durdurur. İcra dairesi, itirazı İcra Mahkemesi'ne gönderir. Alacaklı, bu itiraza karşı çıkabilir veya itirazın haklı olduğunu düşünerek yetkili icra dairesinde yeni bir takip başlatabilir.

V. YETKİ İTİRAZININ İNCELENME USULÜ

Yetki itirazı, İcra Mahkemesi tarafından incelenir. Mahkeme, icra dairesinin yetkili olup olmadığını dosya üzerinden veya duruşma yaparak karara bağlar.

VI. YETKİ İTİRAZINDA MAHKEMECE KURULACAK HÜKÜM

İcra Mahkemesi, yetki itirazını haklı bulursa, takibin durdurulmasına ve dosyanın yetkili icra dairesine gönderilmesine karar verir. Yetki itirazını haksız bulursa, itirazın reddine ve takibin devamına karar verir.

VII. MAHKEMECE VERİLECEK KARAR SONRASINDAKİ İŞLEMLER

Yetki itirazı kabul edildiğinde, dosya yetkili icra dairesine gönderilir ve takip oradan devam eder. Yetki itirazı reddedildiğinde ise takip kaldığı yerden devam eder ve borçlu haciz işlemlerine maruz kalabilir.

İlamsız Takipte Yetki ve Yetki İtirazı Hakkında Bilgi İçin

İcra ve İflas Kanunu'nun 50. maddesi, ilamsız takipte icra dairesinin yetkisini ve yetki itirazlarının usulünü kapsamlı bir şekilde düzenler. Kanun metnine Mevzuat.gov.tr - İcra ve İflas Kanunu adresinden ulaşabilirsiniz. Ayrıca, yetki sözleşmeleri ve kambiyo senetleri ile ilgili olarak Mevzuat.gov.tr - Türk Ticaret Kanunu ve işçilik alacakları için Mevzuat.gov.tr - İş Kanunu incelenebilir.

Sonuç

İlamsız takip, alacaklıların mahkeme kararı olmaksızın alacaklarını tahsil edebilmelerini sağlayan önemli bir hukuki yoldur. Ancak bu sürecin başarıyla yönetilmesi, doğru takip yolunun seçilmesi ve yasal sürelere uyulması büyük önem taşır.

Gerek alacaklı gerekse borçlu tarafından olsun, ilamsız takip sürecinde hukuki destek almak, olası hak kayıplarını önlemek ve süreci doğru yönetmek açısından kritik öneme sahiptir. Özellikle ticari hayatta sıkça karşılaşılan bu takip türünde, profesyonel hukuki danışmanlık almak, sürecin sağlıklı ilerlemesini sağlayacaktır.

Not

Yukarıdaki metin, ilamsız takip konusunda temel bilgileri içermekte olup, her somut olay kendi özelinde değerlendirilmelidir. İcra hukuku uygulamaları dinamik olup, güncel mevzuat değişiklikleri ve Yargıtay kararları doğrultusunda farklılıklar gösterebilir. Detaylı bilgi ve hukuki destek için profesyonel danışmanlık almanızı öneririz.

Kaynaklar ve İlgili Mevzuat

İcra takibi sürecinde hukuki haklarınızı öğrenmek, yaşadığınız sorunlarda danışmanlık almak veya dava süreçlerinde destek için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Ön Değerlendirme İçin Bizimle İletişime Geçin

İlgili Yazılar

İlamlı İcra Takibi: Para İlamlarının İcrası

Para ilamlarının icrası, icra emri ve borçlunun hakları hakkında kapsamlı rehber.

Haciz İşlemleri ve Borçlunun Hakları

Haciz işlemleri, borçlunun hakları ve haczedilemeyecek mallar hakkında detaylı bilgi.