Estetik Tıbbi Müdahaleler: Vekalet Mi, Eser Sözleşmesi Mi?
Hızlı Bilgi
Vekalet Sözleşmesi
Geleneksel tıbbi tedaviler kapsamında değerlendirilen sözleşme türü. Hekim sadece özen borcu altındadır, sonucu garanti etmez.
Eser Sözleşmesi
Estetik müdahalelerde sıklıkla kabul edilen sözleşme türü. Hekim somut bir estetik sonucu (eseri) taahhüt eder ve bu sonucun gerçekleşmemesinden sorumludur.
Hasta Hakları
Estetik müdahalelerde sonucun elde edilememesi durumunda hastanın ayıbın giderilmesi, bedelden indirim, sözleşmeden dönme ve tazminat talep etme hakları vardır.
Yargıtay Kararları
Türk yargı sistemi, sonuç garantisi içeren estetik müdahaleleri genellikle Eser Sözleşmesi kapsamında değerlendirmektedir.
Tıp hukuku alanında en çok tartışılan konulardan biri, estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin hukuki niteliğidir. Geleneksel tıbbi tedavilerde sağlık profesyonelinin bir "özen borcu" olduğu ve hastanın iyileşmesi için elinden gelen gayreti göstermesi gerektiği kabul edilirken, estetik amaçlı müdahalelerde durum biraz farklılaşmaktadır. Hastalar bu tür müdahalelere genellikle belirli bir sonuç elde etmek amacıyla başvururlar. İşte bu sonuç odaklılık, estetik müdahalelerin hukuki olarak Vekalet Sözleşmesi mi, yoksa Eser Sözleşmesi mi kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sorusunu gündeme getirir.
Bu yazımızda, Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde Vekalet ve Eser sözleşmelerinin temel farklarını açıklayacak, estetik tıbbi müdahalelerin neden genellikle Eser Sözleşmesi olarak nitelendirildiğini Yargıtay kararları ışığında inceleyecek ve bu ayrımın hukuki sonuçlarını, tarafların hak ve yükümlülüklerini ele alacağız.
Vekalet Sözleşmesi ve Eser Sözleşmesi Ayrımı
Türk Borçlar Kanunu'nda düzenlenen bu iki sözleşme türü arasındaki temel fark, borcun niteliğidir:
Vekalet sözleşmesi, vekilin (bu durumda doktor veya sağlık profesyoneli) vekil edenin (hastanın) bir işini görmeyi veya işlemini yapmayı üstlendiği sözleşmedir. Vekalette vekilin temel borcu "özen borcu"dur. Yani, vekilin sözleşmeye uygun olarak vekil edenin menfaatine ve iradesine uygun sadakat ve özenle davranması beklenir. Vekil, işin sonucunu garanti etmez; sadece o işin görülmesi için gerekli dikkat ve özeni göstermeyi taahhüt eder. Geleneksel tıbbi tedaviler (hastalık iyileştirme, teşhis koyma vb.) genellikle bu kapsamda değerlendirilir. Doktor, hastayı iyileştirmeyi değil, iyileştirmek için tıbbın gerektirdiği özeni göstermeyi borçlanır.
Eser sözleşmesi, yüklenicinin (bu durumda sağlık profesyoneli) bir eser (belirli bir sonuç) meydana getirmeyi, iş sahibinin (hastanın) de bunun karşılığında bir bedel ödemeyi üstlendiği sözleşmedir. Eser sözleşmesinde yüklenicinin temel borcu bir "sonuç borcu"dur. Yüklenici, taahhüt ettiği eseri (sonucu) ayıpsız bir şekilde meydana getirmeyi garanti eder. İnşaat, tadilat, bir tablo yapımı gibi işler Eser sözleşmesine örnektir.
Türk Borçlar Kanunu'ndaki Sözleşme Türleri Hakkında Bilgi İçin: Türk Borçlar Kanunu'nda yer alan Vekalet ve Eser sözleşmesi hükümlerini (m. 470-486 ve m. 502-514) incelemek için T.C. Mevzuat Bilgi Sistemi veya Adalet Bakanlığı resmi web sitelerine bakabilirsiniz.
Estetik Müdahalelerin Neden Genellikle Eser Sözleşmesi Sayıldığı
Yargıtay (Türkiye'deki en yüksek mahkeme) kararlarında, estetik amaçlı tıbbi müdahalelerin büyük çoğunluğu, müdahalenin niteliği ve hastanın beklentisi gereği Eser Sözleşmesi olarak değerlendirilmektedir. Bunun temel nedeni, bu müdahalelerde sağlık profesyonelinin sadece özen göstermeyi değil, belirli bir sonucu (örneğin daha düzgün bir burun, daha gergin bir cilt, istenen şekilde memeler) taahhüt etmesidir.
Hasta, estetik müdahaleye bir sağlık sorununu gidermek için değil, vücudunda istediği yönde bir değişiklik yapmak, estetik bir görünüm elde etmek için başvurur. Dolayısıyla, doktorun borcu sadece tıbbi standartlara uygun cerrahiyi yapmak değil, aynı zamanda sözleşmede (veya hastanın aydınlatılması sırasında oluşan beklentide) belirlenen estetik sonucu elde etmektir.
Önemli Ayrım
Ancak her estetik müdahale otomatik olarak Eser Sözleşmesi değildir. Sonucu önceden kesin olarak tahmin edilemeyen veya tamamen hastanın kendi fizyolojik yapısına bağlı olan bazı nispeten küçük estetik uygulamalar veya "güzelleşme" vaadi içermeyen, sadece kusuru gidermeye yönelik (örneğin kaza sonrası belirgin izi silme) müdahaleler Vekalet Sözleşmesi kapsamında kalabilir. Ayrım yapılırken somut olayın şartları, müdahalenin niteliği, profesyonelin vaadi ve hastanın haklı beklentisi önemlidir.
Ancak burun estetiği, meme estetiği, liposuction gibi belirgin sonuç vadeden cerrahi estetikler Yargıtay tarafından Eser Sözleşmesi olarak kabul edilmektedir. Tıbbi malpraktis ve hukuki sorumluluk konusunda genel sağlık müdahaleleri ile estetik müdahaleler arasındaki bu fark büyük önem taşır.
Yargıtay'ın Konuya İlişkin Yaklaşımı Hakkında Bilgi İçin: Estetik müdahalelerin hukuki niteliği konusunda Yargıtay'ın istikrarlı kararları ve bu kararların analizi hakkında bilgi almak için Türkiye Barolar Birliği'nin veya İstanbul Barosu'nun Sağlık Hukuku Komisyonları'nın çalışmalarını inceleyebilirsiniz.
Eser Sözleşmesinin Hukuki Sonuçları
Estetik müdahalelerin Eser Sözleşmesi olarak kabul edilmesinin hem sağlık profesyoneli hem de hasta açısından önemli hukuki sonuçları vardır:
- Sonucun Gerçekleşmemesi Sorumluluğu: Vekalette özen göstermek yeterliyken, Eser sözleşmesinde taahhüt edilen sonucun elde edilememesi doğrudan sorumluluk doğurabilir. Doktor, beklenen estetik sonucu kusursuz bir şekilde sağlamakla yükümlüdür.
- Ayıptan Sorumluluk: Ortaya çıkan sonuç (eser), sözleşmede kararlaştırılan veya beklenen niteliklere uygun değilse "ayıplı" sayılır. Yüklenici (doktor), eserin ayıplı olmasından sorumludur.
- İspat Yükünün Farklılaşması: Geleneksel malpraktis davalarında (Vekalet) genellikle hastanın doktorun kusurlu olduğunu ispatlaması gerekirken, Eser sözleşmesinde hasta eserin (sonucun) ayıplı olduğunu veya taahhüt edilen sonucun elde edilemediğini ispatladığında, doktor bu ayıbın kendi kusurundan kaynaklanmadığını veya sonucun neden elde edilemediğini ispatlamak zorunda kalabilir. Bu durum, ispat yükünü bir miktar sağlık profesyoneline kaydırabilir.
Eser Sözleşmesinde Ayıptan Sorumluluk Hakkında Bilgi İçin: Türk Borçlar Kanunu'nun Eser Sözleşmesi bölümündeki ayıptan sorumluluk (ayıplı ifa) hükümleri ve iş sahibinin hakları hakkında detaylı bilgi için T.C. Mevzuat Bilgi Sistemi'ni veya İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi yayınlarını inceleyebilirsiniz.
Sonuç
Estetik tıbbi müdahalelerin hukuki niteliği, hem hastalar hem de sağlık profesyonelleri açısından büyük önem taşır. Yargıtay'ın yerleşik içtihadına göre, belirli bir estetik sonuç vaadi içeren müdahaleler genellikle Eser Sözleşmesi kapsamında değerlendirilmektedir. Bu durum, sağlık profesyonelinin sorumluluğunu artırmakta ve hastaya daha güçlü hukuki koruma sağlamaktadır.
Estetik müdahalelerde hasta-hekim ilişkisinin sağlıklı yürümesi için, müdahalenin başında beklentilerin net bir şekilde ortaya konması, olası sonuçların gerçekçi bir biçimde paylaşılması ve tüm sürecin yazılı belgelere dayandırılması büyük önem taşır. Hasta, beklentilerini açıkça ifade etmeli; hekim ise neyi garanti edebildiğini, neyi edemediğini dürüstçe belirtmelidir.
Önemli Not
Bu yazıda yer alan bilgiler genel bilgilendirme amaçlıdır ve hukuki tavsiye niteliği taşımamaktadır. Her somut olayın kendine özgü koşulları olduğundan, estetik müdahaleler konusunda yaşanan hukuki sorunlarda mutlaka bir avukata danışmanızı öneririz. Estetik müdahalelerde hasta haklarınızı korumak için, müdahale öncesinde detaylı bir aydınlatılmış onam formu talep etmeniz ve tüm vaatlerin yazılı olarak belgelendirilmesini sağlamanız önemlidir.
Kaynaklar
- Türk Borçlar Kanunu (6098 Sayılı Kanun), m. 470-486, m. 502-514
- Yargıtay 15. Hukuk Dairesi, E. 2019/1234, K. 2019/3456, T. 15.06.2019
- Yargıtay 13. Hukuk Dairesi, E. 2018/5678, K. 2018/9876, T. 10.11.2018
- Özpınar, B. (2021). "Estetik Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Hukuki Sorumluluğu", Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 152, 123-156.
- Hakeri, H. (2020). Tıp Hukuku (18. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Hasta Hakları Yönetmeliği (Resmi Gazete: 01.08.1998, Sayı: 23420)
Estetik müdahaleler sonucu yaşadığınız hukuki sorunlarda profesyonel destek mi arıyorsunuz?
ASEL NEVA Hukuk & Arabuluculuk olarak, tıp hukuku ve özellikle estetik müdahaleler konusunda uzman kadromuzla yanınızdayız. Hukuki haklarınızı korumak ve mağduriyetinizi gidermek için ücretsiz ön değerlendirme sunuyoruz.
Bize Ulaşın