Evlat Edinme Davası

EVLAT EDİNME DAVASI

Evlat edinme, kanunlarca belirlenen şartlar altında, reşit olmayan bir çocuğun veya reşit bir kişinin, kendisini evlat edinmek isteyen kişilerle hukuki olarak ana-baba ve çocuk ilişkisi kurmasıdır. Bu süreç, sadece hukuki bir prosedür olmaktan öte, bir çocuğun sağlıklı gelişimi ve geleceği için büyük önem taşıyan, hayat boyu sürecek bir bağın kurulması anlamına gelir. Türk hukukunda evlat edinme işlemleri, titizlikle yürütülen bir yargılama süreci sonucunda tamamlanır.

I. İLGİLİ MEVZUAT

Evlat edinme davaları, Türk hukukunda başta 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu (TMK) olmak üzere çeşitli kanunlarla düzenlenmiştir. Temel hükümler şu şekildedir:

Daha Fazla Bilgi İçin:

• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu - Madde 305 ve Sonrası
• 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
• 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler Kanunu

II. DAVACI ve DAVALI

Evlat edinme davaları, geleneksel anlamda "davacı" ve "davalı" sıfatlarının bulunduğu çekişmeli davalardan farklıdır. Bu davalar, hukuki bir durumun tespiti veya yeni bir hukuki statünün kurulması amacı güden çekişmesiz yargı işleridir.

A. Evlat Edinme Talebinde Bulunanlar (Talep Edenler)

Evlat edinmek isteyen kişi veya kişilerdir. Türk Medeni Kanunu'na göre evlat edinenler için belirli şartlar aranır:

• Yaş Şartı: Evlat edinenin, evlatlıktan en az 18 yaş büyük olması gerekir.
• Medeni Hal: Evli kişiler eşleriyle birlikte evlat edinebilirler (birlikte evlat edinme). Evli olmayanlar veya evli olmakla birlikte tek başına evlat edinmek isteyenler için de kanunda özel şartlar (örneğin, 30 yaşını doldurmuş olma) öngörülmüştür.
• Evlilik Süresi: Birlikte evlat edinmek isteyen evli çiftlerin en az beş yıldır evli olmaları veya 30 yaşını doldurmuş olmaları gerekir.
• Eğitim ve Mali Yeterlilik: Evlat edinenin, evlatlığa gerekli eğitimi verebilecek ve onun bakımını sağlayabilecek yeterli ekonomik ve sosyal koşullara sahip olması beklenir.

B. Evlat Edinilecek Kişi (İlgili Kişi)

Evlat edinme davasının konusu olan, evlat edinilecek çocuk veya yetişkin kişidir.

• Rıza: Evlat edinilecek küçüğün rızası, yaşına uygun bir şekilde (12 yaşından büyükse zorunlu olarak) alınır. Reşit ve ayırt etme gücüne sahip yetişkinlerin evlat edinilmesi için kendi rızaları mutlak şarttır.
• Ana-Baba Rızası: Evlat edinilecek küçüğün ana ve babasının rızası kural olarak aranır. Ancak kanunda belirtilen istisnai durumlarda (örneğin ana-babanın çocuğa karşı yükümlülüklerini yerine getirmemesi gibi) rıza aranmayabilir.

C. İlgili Kurumlar ve Diğer Kişiler

Davaya doğrudan taraf olmasalar da, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, biyolojik anne-baba, vasi veya evlat edinene ait diğer eşler gibi ilgili kişi ve kurumların görüşleri alınır, hakları korunur.

Daha Fazla Bilgi İçin:

• 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu - Madde 305 ve Sonrası

III. GÖREVLİ ve YETKİLİ MAHKEME

A. Görevli Mahkeme

Evlat edinme davalarında görevli mahkeme, aile hukukundan kaynaklanan bu tür taleplere bakan Asliye Hukuk Mahkemesi'dir.

B. Yetkili Mahkeme

Evlat edinme davasında yetkili mahkeme, evlat edinenin (talep edenin) yerleşim yeri mahkemesidir. Eğer evlat edinilecek kişi küçük ise, küçüğün yerleşim yeri mahkemesi de yetkili olabilir.

IV. HARÇ ve VEKÂLET ÜCRETİ

A. Harç

Evlat edinme davaları, bir değer üzerinden değil, maktu harca tabidir. Yani dava açılırken sabit bir harç ödenir. Bu harç, her yıl yeniden değerleme oranıyla belirlenir.

B. Vekâlet Ücreti

Davanın bir avukat aracılığıyla takip edilmesi halinde, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi'nde belirlenen, evlat edinme davalarına özgü maktu bir vekalet ücreti ödenir.

V. YARGILAMA USULÜ

Evlat edinme davaları, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) kapsamında çekişmesiz yargı işleri olarak kabul edilir. Bu, davanın geleneksel bir uyuşmazlık niteliği taşımadığı, aksine mahkemenin hukuki bir durumu tespit veya yeni bir statü tesis ettiği anlamına gelir. Bu nedenle, yargılama usulünde bazı farklılıklar bulunur:

• Re'sen Araştırma İlkesi: Hakim, davanın her aşamasında, tarafların talepleriyle bağlı olmaksızın, gerçeği ve evlat edinmenin şartlarını kendiliğinden (re'sen) araştırmakla yükümlüdür. Özellikle küçüğün üstün menfaati ilkesi esastır.
• Detaylı İnceleme: Mahkeme, evlat edinen ve evlat edinilecek kişi hakkında detaylı araştırmalar yapar. Bu kapsamda, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı'ndan sosyal inceleme raporu talep edilir. Bu rapor, evlat edinenin sosyal ve ekonomik durumu, yaşam koşulları, evlat edinme motivasyonu ve küçüğün yararına olup olmadığı gibi hususları içerir.
• Küçüğün Dinlenmesi: Evlat edinilecek küçüğün, ayırt etme gücüne sahip olması halinde (genellikle 12 yaşından büyükler için), mahkeme tarafından bizzat dinlenerek evlat edinmeye ilişkin görüşleri alınır.
• İlgili Rızaların Alınması: Ana-baba, vasi, evlat edinenin eşi gibi ilgili kişilerin rızaları alınır veya rıza aranmama şartlarının oluşup oluşmadığı araştırılır.
• Geçici Yerleştirme (Deneme Süresi): Kanun, evlat edinme kararı verilmeden önce, evlat edinen ve evlat edinilecek küçüğün en az bir yıl süreyle birlikte yaşadığı ve bu süre içinde evlat edinme ilişkisinin çocuğun yararına olduğunun tespit edilmiş olması şartını arar. Bu süre, uygulayıcılar arasında "deneme süresi" olarak da bilinir.
• Gizlilik: Evlat edinme davaları genellikle kamuya kapalı olarak (gizli) yürütülür ve kararların da gizliliğine özen gösterilir.

VI. DİLEKÇE ÖRNEKLERİ

Yukarıda belirtilen dilekçe türleri, evlat edinme davalarının farklı varyasyonlarına işaret eder ve bir avukat tarafından hazırlanacak dilekçede hangi temel hususların yer alabileceği konusunda fikir verebilir:

• A) Küçüğün Tek Başına Evlat Edinilmesine Dair Dilekçe: Evli olmayan bir kişinin veya evli olup da eşinin rızası ile tek başına bir küçüğü evlat edinme talebini içerir.
• B) Küçüğün Birlikte Evlat Edinilmesine Dair Dilekçe: Evli bir çiftin, bir küçüğü birlikte evlat edinme talebini içerir.
• C) Yetişkinin Tek Başına Evlat Edinilmesine Dair Dilekçe: Evli olmayan bir kişinin veya evli olup da eşinin rızası ile tek başına reşit bir kişiyi evlat edinme talebini içerir.
• D) Yetişkinin Birlikte Evlat Edinilmesine Dair Dilekçe: Evli bir çiftin, reşit bir kişiyi birlikte evlat edinme talebini içerir.
• E) Evlatlık Edinmede Ana-Baba Rızasının Aranmamasına Dair Dilekçe: Kanunda belirtilen istisnai haller (örneğin, ana-babanın bilinmemesi, uzun süredir nerede olduğunun belirlenememesi, çocuğa karşı yükümlülüklerini ağır şekilde ihmal etmesi) nedeniyle biyolojik ana-baba rızası aranmaksızın evlat edinme talebini içerir.
• F) Evlatlık İlişkisinin Kaldırılmasına Dair Dilekçe: Evlatlık ilişkisinin kurulması sırasında ortaya çıkan ciddi bir hukuki sakatlık (örneğin, kanuni şartlara uyulmaması, hile veya cebir gibi) nedeniyle bu ilişkinin mahkeme kararıyla iptal edilmesi talebini içerir. Bu tür davalar oldukça istisnai ve zorlu süreçlerdir.